ԴԵՌԱՀԱՍՆԵՐԻ ԻՆՔՆԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Վերջին տարիների ընթացքում կտրուկ աճել է ինքնասպանություն գործող երիտասարդների թիվը: Ինքնասպանությունը մահվան պատճառների ցանկում երրորդ տեղն է գրավում 15-24 տարեկան հասակային խմբում, եւ վեցերորդ տեղը՝ 5-14 տարեկանների խմբում:
Հասունացման ընթացքում դեռահասները ունենում են ծանր ապրումներ՝ կապված սթրեսի, շփոթմունքի, իրենց ուժերի վրա վստահ չլինելու, հաջողության հասնելու ձգտման, ֆինանսական անորոշության եւ շատ այլ խնդիրների հետ:
Որոշ դեռահասներ շատ մեծ դժվարությամբ են համակերպվում ծնողների ամուսնալուծությանը, խորթ ծնողի եւ եղբայրների կամ քույրերի հետ նոր ընտանիքի կազմավորման կամ էլ բնակության նոր վայր տեղափոխվելու հետ, ինչը կարող է սաստկացնել անվստահության զգացումը: Որոշ դեպքերում թվում է, թե ինքնասպանությունը ծագած խնդրի միակ □լուծումն□ է:
Դեպրեսիան եւ ինքնասպանության մտքերը բուժելի խանգարումներ են: Երեխայի կամ դեռահասի հիվանդությունը պետք է ախտորոշվի, եւ համապատասխան բուժման պլան պետք է մշակվի: Երբ ծնողները կասկածում են, որ իրենց երեխան լուրջ խնդիր ունի, նրանց կարող է օգնել հոգեբույժի խորհրդատվությունը:
Ինքնասպանության մտքերը եւ դեպրեսիայի նշանները համարյա թե նույնն են: Ծնողները պետք է տեղյակ լինեն բնորոշ նշաններին.
• սնման եւ քնի սովորության փոփոխություն
• երեխան մեկուսանում է ընտանիքից եւ ընկերներից, թողնում է ամենօրյա իր գործերը
• դաժան արարքներ է գործում, ըմբոստ է կամ փախչում է տնից
• թմրադեղերի կամ ալկոհոլի օգտագործում
• սեփական արտանիքի նկատմամբ անսովոր արհամարհանք
• անձի արտահայտված փոփոխություն
• մշտական ձանձրույթ, ուշադրության կենտրոնացման դժվարացում կամ առաջադիմության անկում
• հաճախակի ֆիզիկական գանգատներ՝ փորացավ, գլխացավ, հոգնածություն
• հետաքրքրության կորուստ հաճելի զբաղմունքի մեջ
• տանել չի կարողանում գովասանքը եւ պարգեւատրությունը
Ինքնասպանություն պլանավորող դեռահասը նաեւ կարող է՝
• բողոքել, որ ինքը վատ մարդ է, կամ իրեն □ներսից փչացած□ է զգում
• որոշ ակնարկներ անել, ասելով, թե □ես այլեւս ձեր համար խնդիր չեմ լինի□, □ամեն ինչ անիմաստ է□, □ես ձեզ նորից չեմ տեսնի□ եւ այլն
• կարգի բերել իր գործերը՝ բաժանել իրեն համար թանկ իրերը, մաքրել իր սենյակը եւ աղբը նետել կարեւոր իրեր
• ընկճվածության շրջանին հանկարծ հաջորդում է բարձր տրամադրությունը
• ունենալ պսիխոզի նշաններ (պատրանքներ կամ տարօրինակ մտքեր)
Եթե երեխան կամ դեռահասը ասում է, որ պատրաստ է ինքնասպանություն գործել, պետք է լուրջ ընդունել նրա ասածը եւ դիմել մասնագետի օգնությանը: Մարդիկ հաճախ դժվարանում են խոսել մահվան մասին, սակայն պետք է հարցնել երեխային կամ դեռահասին, թե արդյոք նա ընկճված է եւ մտածում է ինքնասպանության մասին: Հակառակ այն կարծիքի, թե այդպես կարելի է □վատ մտքեր լցնել երեխայի գլուխը□, այս հարցը տալով, Դուք ցույց եք տալիս երեխային, որ սիրում եք նրան եւ որ նա կարող է խոսել իր խնդիրների մասին:
Եթե վերը թվարկած նշաններից մեկը կամ ավելին ի հայտ են գալիս, ծնողները պետք է խոսեն երեխայի հետ իրենց մտահոգության մասին եւ դիմեն մասնագետի օգնությանը: Ընտանիքի օգնության եւ պատշաճ բուժման պայմաններում ինքնասպանության մտքեր ունեցող երեխաներն ու դեռահասները կարող են առողջանալ եւ վերադառնալ զարգացման նորմալ ուղի:
Հասունացման ընթացքում դեռահասները ունենում են ծանր ապրումներ՝ կապված սթրեսի, շփոթմունքի, իրենց ուժերի վրա վստահ չլինելու, հաջողության հասնելու ձգտման, ֆինանսական անորոշության եւ շատ այլ խնդիրների հետ:
Որոշ դեռահասներ շատ մեծ դժվարությամբ են համակերպվում ծնողների ամուսնալուծությանը, խորթ ծնողի եւ եղբայրների կամ քույրերի հետ նոր ընտանիքի կազմավորման կամ էլ բնակության նոր վայր տեղափոխվելու հետ, ինչը կարող է սաստկացնել անվստահության զգացումը: Որոշ դեպքերում թվում է, թե ինքնասպանությունը ծագած խնդրի միակ □լուծումն□ է:
Դեպրեսիան եւ ինքնասպանության մտքերը բուժելի խանգարումներ են: Երեխայի կամ դեռահասի հիվանդությունը պետք է ախտորոշվի, եւ համապատասխան բուժման պլան պետք է մշակվի: Երբ ծնողները կասկածում են, որ իրենց երեխան լուրջ խնդիր ունի, նրանց կարող է օգնել հոգեբույժի խորհրդատվությունը:
Ինքնասպանության մտքերը եւ դեպրեսիայի նշանները համարյա թե նույնն են: Ծնողները պետք է տեղյակ լինեն բնորոշ նշաններին.
• սնման եւ քնի սովորության փոփոխություն
• երեխան մեկուսանում է ընտանիքից եւ ընկերներից, թողնում է ամենօրյա իր գործերը
• դաժան արարքներ է գործում, ըմբոստ է կամ փախչում է տնից
• թմրադեղերի կամ ալկոհոլի օգտագործում
• սեփական արտանիքի նկատմամբ անսովոր արհամարհանք
• անձի արտահայտված փոփոխություն
• մշտական ձանձրույթ, ուշադրության կենտրոնացման դժվարացում կամ առաջադիմության անկում
• հաճախակի ֆիզիկական գանգատներ՝ փորացավ, գլխացավ, հոգնածություն
• հետաքրքրության կորուստ հաճելի զբաղմունքի մեջ
• տանել չի կարողանում գովասանքը եւ պարգեւատրությունը
Ինքնասպանություն պլանավորող դեռահասը նաեւ կարող է՝
• բողոքել, որ ինքը վատ մարդ է, կամ իրեն □ներսից փչացած□ է զգում
• որոշ ակնարկներ անել, ասելով, թե □ես այլեւս ձեր համար խնդիր չեմ լինի□, □ամեն ինչ անիմաստ է□, □ես ձեզ նորից չեմ տեսնի□ եւ այլն
• կարգի բերել իր գործերը՝ բաժանել իրեն համար թանկ իրերը, մաքրել իր սենյակը եւ աղբը նետել կարեւոր իրեր
• ընկճվածության շրջանին հանկարծ հաջորդում է բարձր տրամադրությունը
• ունենալ պսիխոզի նշաններ (պատրանքներ կամ տարօրինակ մտքեր)
Եթե երեխան կամ դեռահասը ասում է, որ պատրաստ է ինքնասպանություն գործել, պետք է լուրջ ընդունել նրա ասածը եւ դիմել մասնագետի օգնությանը: Մարդիկ հաճախ դժվարանում են խոսել մահվան մասին, սակայն պետք է հարցնել երեխային կամ դեռահասին, թե արդյոք նա ընկճված է եւ մտածում է ինքնասպանության մասին: Հակառակ այն կարծիքի, թե այդպես կարելի է □վատ մտքեր լցնել երեխայի գլուխը□, այս հարցը տալով, Դուք ցույց եք տալիս երեխային, որ սիրում եք նրան եւ որ նա կարող է խոսել իր խնդիրների մասին:
Եթե վերը թվարկած նշաններից մեկը կամ ավելին ի հայտ են գալիս, ծնողները պետք է խոսեն երեխայի հետ իրենց մտահոգության մասին եւ դիմեն մասնագետի օգնությանը: Ընտանիքի օգնության եւ պատշաճ բուժման պայմաններում ինքնասպանության մտքեր ունեցող երեխաներն ու դեռահասները կարող են առողջանալ եւ վերադառնալ զարգացման նորմալ ուղի: