ԻՆՉՊԵՍ ՕԳՆԵԼ ԵՐԵԽԱՅԻՆ ԱՂԵՏԻՑ ՀԵՏՈ

Աղետները, օրինակ՝ երկրաշարժը, փոթորիկը, տոռնադոն, հրդեհը կամ հեղեղը, վախեցնում են ինչպես երեխաներին, այնպես էլ մեծահասակներին: Կարեւոր է գիտենալ այդ աղետների վախեցնող պահերի մասին զրուցել երեխայի հետ: Պարզապես արհեստականորեն նվազեցնելով վտանգը չեք օգնի երեխային զրկվել վախերից: Կան մի քանի գործոններ, որոնք ազդում են աղետի հանդեպ երեխայի արձագանքի վրա:



Շատ կարեւոր է երեխայի համար այն, թե ինչպես է նա տեսնում եւ հասկանում ծնողների հակազդեցությունը աղետին: Երեխաները գրեթե միշտ տեղյակ են իրենց ծնողների վախերից, բայց նրանք հատկապես զգայուն են աղետի ժամանակ: Ծնողները պետք է երեխային խոստովանեն, որ վախեր ունեն, բայց նաեւ շեշտեն, որ կարող են հաղթահարել ստեղծված իրավիճակը:



Երեխայի հակազդեցությունը նաեւ կախված է նրանից, թե որքան ավերվածություններ է նա տեսնում աղետի ժամանակ կամ դրանից հետո: Եթե ընկերը կամ ընտանիքի անդամը մահացել է կամ լուրջ վնասվել կամ եթե երեխայի դպրոցը կամ տունը մեծ վնաս են կրել, ավելի մեծ է հավանականությունը, որ երեխան խնդիրներ կունենա:



Երեխայի տարիքը նույնպես ազդում է նրա արձագանքի վրա: Օրինակ՝ վեց տարեկան երեխան կարող է ցույց տալ իր անհանգստությունը՝ հրաժարվելով գնալ դպրոց, մինչդեռ դեռահասը կարող է ավելի քիչ անհանգստություն ունենալ, բայց անվերջ վիճել ծնողների հետ եւ դպրոցում ուսման մակարդակը իջեցնել: Կարեւոր է բառերով բացատրել երեխային իրադարձությունը, որպեսզի նա հասկանա:



Աղետից հետո կարող է զարգանալ հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարում (PTSD), որը ապրումներից, ականատես լինելուց կամ ծայրահեղ տրավմատիկ իրադարձությունից (վախից) առաջացող հոգեբանական խանգարում է: Այս խանգարումով երեխաները կրկնողաբար վերապրում են տրավմատիկ իրադարձությունը: Վաղ հասակում երեխայի մոտ տրավմատիկ իրադարձության մասին կրկնվող երազները կարող են վերածվել մղձավանջների՝ հրեշների, մարդկանց փրկելու, սեփական անձին կամ այլոց սպառնացող վտանգների մասին:



Հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը հազվադեպ է ի հայտ գալիս հենց տրավմայի ընթացքում: Թեեւ դրա ախտանիշները կարող են սկսվել անմիջապես իրադարձությունից հետո, խանգարումը հաճախ գլուխ է բարձրացնում մի քանի ամիս, իսկ երբեմն եւ տարի անց:



Ծնողները պետք է զգոն լինեն հետեւյալ փոփոխությունների նկատմամբ.

• Դպրոց վերադառնալուց հրաժարվելը եւ տանը ծնողներին “ստվերի” պես հետեւելը:

• Աղետին առնչվող տեւական վախեր (օրինակ՝ վախ ընդմիշտ ծնողներից բաժանվելուց):

• Քնի խանգարումներ՝ մղձավանջներ, քնի մեջ ճչոցներ, գիշերամիզություն, որոնք տեւում են ավելի, քան մի քանի օր իրադարձությունից հետո:

• Կենտրոնանալու անընդունակություն եւ դյուրագրգիռություն:

• Վարքային խնդիրներ, օրինակ՝ դպրոցում կամ տանը դրսեւորած վատ վարք, որը բնորոշ չէ երեխային:

• Ֆիզիկական բողոքներ (փորացավ, գլխացավ, քնկոտություն), որի ֆիզիկական պատճառն անհայտ է:

• Քաշվածություն ընկերներից եւ ընտանիքից, անտարբերություն, գործունեության անկում եւ մտահոգություններ՝ աղետի հետ կապված:



Երեխայի հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը կանխելու կամ նվազեցնելու համար օգտակար է մասնագիտական խորհուրդը կամ բուժումը, հատկապես այն երեխաների համար, որոնք ավերվածութունների, վնասի կամ մահվան ականատես են եղել: Իրենց երեխայի վիճակի համար անհանգստացած ծնողները կարող են դիմել իրենց մանկաբույժին կամ ընտանեկան բժշկին, որը նրանց կուղղի համապատասխան մանկապատանեկան հոգեբույժի մոտ: